مقاله پژوهشی ۶۳۱-۶۴۰ ١٣٩٢ بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1389 4 3 2 1 منور نادري عفت شهرآبادي محسن رضاي یان مریم هادوي دریافت مقاله: 90/6/16 چکیده ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 90/10/8 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 92/2/21 پذیرش مقاله: 92/2/30 زمینه و هدف: امروزه گستره علم و دانش بسیار وسیع گردیده و سرعت تولید علم افزایش یافته است. استفاده از این اطلاعات در محیط دانشگاه منوط به آگاهی دانشجویان از محلهاي انتشار اطلاعات و روشهاي بازیابی و بکارگیري آن اطلاعات است. با این که اینترنت به بزرگترین منبع اطلاعاتی پیوسته در دسترس تبدیل شده است ولی استخراج اطلاعات موجود در آن راهبرده يا پزشکی رفسنجان بود. خاص خود را میطلبد. هدف این پژوهش بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم مواد و روشها: جامعه آماري این پژوهش مقطعی را 260 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان تشکیل میدهد. ابزار جمعآوري اطلاعات پرسشنامهاي شامل 56 سو ال در 5 بخش بود که بر اساس مقیاس 5 گزینهاي (اصلا = 1 خیلی کم = 2 کم = 3 متوسط = 4 و زیاد = 5) نمرهدهی شد. دادهها با استفاده از آزمونهاي ضریب همبستگی پیرسون و ANOVA یک طرفه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. t لیکرت مستقل یافتهها: میانگین و انحراف معیار آشنایی دانشجویان مورد بررسی با منابع اطلاعاتی 2/70±0/58 میزان استفاده از منابع اطلاعاتی 2/56±0/68 و میزان سواد اطلاعاتی آنها 2/62±0/60 زا( 5 نمره) محاسبه شد. نتایج نشان داد بین میزان سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشکده پرستاري (2/84±0/59) با دانشجویان دانشکدههاي پزشکی (2/42±0/47) و دندانپزشکی (60/ 2/36±0) تفاوت معنیدار وجود دارد (0/001>p). نتیجهگیري: میانگین سواد اطلاعاتی دانشجویان پایینتر از حد متوسط میباشد که انتظار میرود اراي ه آموزشهاي لازم در زمینه سواد اطلاعاتی به دانشجویان موجب ارتقاء سواد اطلاعاتی در آنان گردد و یافتههاي این پژوهش عدم رضایت دانشجویان از آموزش این مهارت را نشان میدهد. واژههاي کلیدي: سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان 1- (نویسنده مسي ول) کارشناس کتابداري و اطلاعرسانی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان رفسنجان ایران تلفن: 0391-8220086 دورنگار: 0391-8220071 پست الکترونیکی: naderi124@yahoo.com 2- کارشناس اطلاعرسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان رفسنجان ایران 3- استاد گروه آموزشی پزشکی اجتماعی مرکز تحقیقات محیط کار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان رفسنجان ایران 4- مربی گروه آموزشی بیهوشی دانشکده پرستاري و مامایی و پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان رفسنجان ایران
632 بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی... مقدمه عبارت سواد اطلاعاتی را نخستین بار P.G.Zurkowski ابداع کرد و به معنی دارا بودن فنون و مهارتهاي لازم براي بکارگیري ابزارهاي اطلاعاتی است [1]. با سواد اطلاعاتی کسی است که بتواند یک موضوع و اصطلاحات مناسب براي آن موضوع را انتخاب کند و خطمشی جستجو در منابع مختلف اطلاعات را بداند. بتواند یا دادههاي جمعآوري شده را براي ارزیابی تناسب کیفیت و مفید بودن تحلیل نماید و به طور صحیح اطلاعات را به سوي تولید دانش سوق دهد [2]. در تعاریف ابتدایی سواد اطلاعاتی تنها شامل مهارتهاي کتابشناسی در اما بود اطلاعاتی صرفا شامل آموزش توانایی مهارتهاي استفاده تفکر منابع از انتقادي سالهاي کتابخانهاي اطلاعاتی تحلیلی و اخیر کتابخانهاي سواد آموزش یا کتابشناسی یا مختلف حسب بر نیست بلکه از استفاده اطلاعات و نیز توانایی خلق ایدههاي جدید از اطلاعات فعلی و دانش قبلی را نیز شامل میشود [3]. با وجود اهمیتی که سواد اطلاعاتی براي دانشجویان در انجام فعالیته يا پژوهشی و آموزشی دارد و با توجه به نیاز مبرم دانشجویان به دارا بودن مهارت کسب اطلاعات شواهد بسیاري وجود دارد که دانشجویان براي یادگیري دروس تحقیق در رابطه با موضوع درس و کسب نمره قبولی در آن فاقد مهارت کافی هستند و بسیاري از دانشجویان واحدهاي درسی رشته خود را در حالی پشت سر میگذارند که تنها دانش اندکی در انجام پژوهش چگونگی استفاده از ابزار پژوهش و ارزیابی منابع دارند. بدیهی است دانشجویان فاقد مهارتهاي لازم پژوهشی و سواد اطلاعاتی پس از فراغت از تحصیل قادر به فعالیت مو ثر و مطلوب در محیطهاي پیشرفته و با فناوريهاي جدید نخواهند بود [4]. Flaspohler اطلاعاتی ) هب در تحقیقی که درباره آموزش سواد معنی آموزش کتابخانهاي یا کتابشناسی یا توانایی استفاده از منابع اطلاعاتی مختلف به طور مو ثر) بر روي دو گروه از دانشجویان انجام داد به این نتیجه رسید که اگر چه دانشجویان مورد مطالعه از سواد اطلاعاتی رایانهاي مناسبی برخوردار هستند اما با سواد اطلاعاتی نیستند. وي دریافت که تعداد زیادي از دانشجویان مورد بررسی در تحقیقات خود به سایتها و مقالههاي با محتواي پایین استناد کردهاند [5]. پژوهشهاي انجام شده همچنین نشان میدهند که دانشجویان تمایل زیادي به جستجوي عمومی اینترنت دارند و از بانکهاي اطلاعاتی و مقالات به میزان کم استفاده میکنند [6]. یکی از مهمترین و اساسیترین امور در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی توجه به امر پژوهش است. با توجه به این که بخش عظیمی از یافتهها و نوآوريها در محدوده علوم پزشکی است و عمدتا دانشگاهیان دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی در پدیدآوردن این نوآوريها سهیم و پیشتاز هستند ایجاد زمینههاي مساعد در دانشگاه و تشویق افراد مستعد و علاقمند به ویژه قشر دانشجو به انجام پژوهش را میتوان از مو ثرترین گامها در این خصوص نام برد [7]. Wema و Hepworth در بررسی تا ثیر روشهاي مختلف بر میزان سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر کارشناسی دانشگاه دارالسلام تانزانیا به این نتیجه دست یافتند که اطلاعات از روشهاي گوناگون جلسات و کنفرانسهایی که به صورت شفاهی و ویدي ویی بوده کسب شده است. نتایج این مطالعه نمایانگر موفقیت در برنامه س واد اطلاعاتی از طریق اکتساب مهارتهاي اساسی فناوري
633 منور نادري و همکاران ارتباطات و اطلاعات (Information and communication technologies) توسط فراگیران میباشد [8]. امروزه با توجه به حجم بالاي اطلاعات و با توجه به قابلیتهاي بسیار زیاد اینترنت مانند جهانشمول بودن و سرعت بالا بسیاري از اطلاعات مورد نیاز دانشجویان به صورت الکترونیکی عرضه میشوند. از این رو ضرورت سنجش آموزش و ارتقاء مهارت سواد اطلاعاتی احساس میشود. با وجود اهمیت این موضوع شواهد نشان میدهند که بسیاري از دانشجویان فاقد این مهارت [9]. میباشند لذا لزوم برنامهریزي جهت آموزش مهارت سواد اطلاعاتی دانشجویان ضرورت بررسی وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان را دوچندان میکند. از این رو تحقیق حاضر بر آن است تا سواد اطلاعاتی و توانایی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان را در دستهبندي ارزیابی سازماندهی و استفاده از اطلاعات الکترونیکی بسنجد. مواد و روشها در این پژوهش مقطعی که در سال 1389 انجام شد جامعه پژوهش را تمامی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان تشکیل میدادند. براي جمعآوري اطلاعات از پرسشنامهاي که در مطالعات مشابه روایی و پایایی آن [10-11] تا یید شده است استفاده شد. پرسشنامه شامل 56 سو ال در 5 بخش مشخصات فردي (4 سو ال) نیازهاي (4 اطلاعاتی سو ال) رضایت از امکانات و خدمات دانشگاهی (4 سو ال) میزان آشنایی دانشجو با مجراها و منابع اطلاعاتی (22 سو ال) میزان استفاده از این مجراها و منابع اطلاعاتی (22 سو ال) بود. پاسخدهی دانشجویان به سو الات طراحی شده براي سنجش امکانات و خدمات دانشگاهی میزان آشنایی دانشجو با مجراها و منابع اطلاعاتی و میزان استفاده از این مجراها و منابع بر اساس مقیاس 5 گزینهاي لیکرت (اصلا = 1 خیلی کم= 2 کم= 3 متوسط= 4 و زیاد= 5 ) بود. در این پژوهش با در نظر گرفتن مطالعات مشابه که %13 [11] و %21 جامعه آماري [12] را به عنوان نمونه انتخاب کرده بودند %20 حدود دانشجویان به عنوان نمونه آماري وارد مطالعه شده و مورد بررسی قرار گرفتند. به این منظور و با توجه به این که پیشبینی میشد در تکمیل پرسشنامهها با مشکل ریزش نمونهها مواجه شویم و برخی از دانشجویان به طور کامل به سو الات پرسشنامه پاسخ ندهند تعداد 400 پرسشنامه 3 در اختیار نفر رابط در سه دانشکده پزشکی دندانپزشکی و پرستاري قرار گرفت که پرسشنامهها به صورت تصادفی ساده و بر اساس تعداد دانشجوي هر دانشکده که شامل 341 نفر دانشجوي دانشکده پزشکی نفر 212 دانشجوي دانشکده دندانپزشکی و دانشجوي دانشکده پرستاري توزیع و نفر 748 جمعآوري شدند. تعداد 40 نفر از دانشجویان به سو الات آشنایی و استفاده از روشهاي جستجو پاسخ نداده بودند. پرسشنامههایی که به طور صحیح و کامل تکمیل نشده بودند در بررسیها مورد استفاده قرار نگرفتند. 16 نسخه SPSS آماري دادهها با استفاده از نرمافزار و با استفاده از آزمونهاي t مستقل ضریب همبستگی پیرسون و ANOVA یک طرفه تجزیه و تحلیل شدند. 0/05>p به عنوان اختلاف معنیدار در نظر گرفته شد. نتایج تعداد میزان پاسخدهی به سو الات پرسشنامه %75 260 پرسشنامه بررسی شده 67 مربوط به دانشجویان دانشکده پزشکی عدد از بود. (%25/8) عدد 151
634 بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی... %) دانشجویان دانشکده پرستاري و 42 58/1) عدد (%16/1) مربوط به دانشجویان دانشکده دندانپزشکی بود. یکصد و پنجاه نفر (57/8 %) از جامعه مورد پژوهش را دختران و 110 نفر (%42/2) را پسران تشکیل میدادند. تعداد دانشجویان پسر براي دانشکدههاي پزشکی دندانپزشکی و پرستاري به ترتیب %65/1 %56/7 بود. %56/5 و اختلاف معنیداري از نظر جنسیت بین گروههاي مورد مطالعه مشاهده نگردید. بیشترین پاسخدهندگان دانشجویان ورودي سال 90) 1388 نفر %) 34/9 و کمترین آنها مربوط به دانشجویان ورودي سال 1383 با 2 نفر (%0/8) بود. دانشجویان با توجه به نیازهاي اطلاعاتی خود با هدفهاي متفاوتی به کتابخانه مراجعه میکردند. دانشجویان دانشکده پزشکی به طور متوسط 1/61±0/49 بار در هفته دانشجویان رشته دندانپزشکی 1/47±0/50 و دانشجویان پیراپزشکی 1/52±0/78 بار در هفته جهت رفع نیازهاي اطلاعاتی خود به کتابخانههاي دانشگاه مراجعه مینمودند. آزمون آماري اختلاف معنیداري بین دانشجویان سه دانشکده از نظر تعداد دفعات مراجعه به کتابخانهها را نشان نداد. میانگین و انحراف معیار دفعات مراجعه به کتابخانه بین دانشجویان دختر (1/61±0/72) و پسر (1/44±0/58 ( نیز اختلاف معنیدار نداشت. پنج و سهدهم درصد نود و از دانشجویان نوع قفسهبندي و سیستم دسترسی به کتب و مقالات در کتابخانهها را سیستم باز عنوان نمودند. در بررسی رضایتمندي دانشجویان از امکانات و تجهیزات کتابخانههاي دانشجویان دانشکده پزشکی دانشگاه میانگین رضایتمندي 3/52±0/73 دانشجویان دانشکده دندانپزشکی 3/47±0/83 و دانشجویان دانشکده پرستاري 3/30±0/90 بود و به طور متوسط نمره میانگین رضایت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان از امکانات دانشگاه 3/17±0/98 بود که این یافتهها رضایت دانشجویان از امکانات دانشگاه را متوسط رو به بالا نشان میدهد. آزمون آماري اختلاف بین دانشجویان از امکانات و تجهیزات کتابخانهاي رضایتمندي و رشته تحصیلی را معنیدار نشان داد (0/011=p) ولی این ارتباط با جنسیت دانشجویان اختلاف معنیداري نداشت. میانگین رضایتمندي دانشجویان از آموزشهاي اراي ه شده جهت ارتقاي سواد اطلاعاتی از طرف دانشگاه و سرویس امانت بین کتابخانهاي در دانشکده پزشکی به ترتیب 2/39±0/86 و 1/89±0/96 دانشکده دندانپزشکی 1/77±0/84 و 2/4±0/76 و در دانشکده پرستاري و پیراپزشکی 2/22±1/00 و 2/58±1/11 بود. نتایج نشان میدهد در این مورد رضایت دانشجویان دانشکده پرستاري از آموزشهاي اراي ه شده جهت ارتقاي سواد اطلاعاتی از طرف دانشگاه نسبتا از دو دانشکده دیگر کمتر (0/011=p) و از سرویس امانت بین کتابخانهاي بیشتر بوده است.(p<0/001) میانگین میزان رضایت دانشجویان هر سه دانشکده از آموزشهاي اراي ه شده دانشگاه در ارتباط با افزایش سواد اطلاعاتی و سرویس امانت بین کتابخانهاي دانشگاه کمتر از حد متوسط است. مهمترین هدف دانشجویان این دانشگاه از مراجعه به کتابخانه و جستجوي اطلاعات انجام کارهاي تحقیقاتی و نیز انجام تکالیف درسی بیان شده و نگارش مقاله به عنوان کمترین انگیزه و هدف مطرح گردیده است. تعداد 211 نفر (%81/1) از دانشجویان اظهار داشتهاند با انتخاب موضوع براي تحقیق اصلا آشنا نیستند یا آشنایی کمی دارند (%15/8) 41 نفر از آنها آشنایی متوسطی با
635 منور نادري و همکاران انتخاب موضوع داشتند و تنها 8 موضوع را امري ساده قلمداد نمودهاند. نفر 3/1) (% انتخاب میانگین و انحراف معیار آشنایی دانشجویان مورد بررسی با منابع اطلاعاتی 2/70±0/58 میزان استفاده از منابع اطلاعاتی 2/56±0/68 و میزان سواد اطلاعاتی آنها زا( 2/62±0/60 5 نمره) محاسبه شد. جدول 1 میانگین و انحراف معیار سواد اطلاعاتی میزان آشنایی با منابع و مجراهاي اطلاعاتی و میزان استفاده از این منابع و مجراهاي اطلاعاتی را در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی به تفکیک محل تحصیل نشان میدهد. جدول 1- میانگین و انحراف معیار میزان سواد اطلاعاتی آشنایی با منابع و مجراهاي اطلاعاتی و استفاده از این منابع و مجراها در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی به تفکیک محل تحصیل دانشکده پزشکی دندانپزشکی پرستاري تعداد 67 سواد اطلاعاتی 2/42±0/47 آشنایی با منابع اطلاعات 2/52±0/48 استفاده از منابع اطلاعاتی 2/32±0/52 2/23±0/64 2/81±0/67 <0/001 2/49±0/58 2/86±0/58 <0/001 2/36±0/60 2/84±0/59 <0/001 42 151 P value نوع آزمون: ANOVA یک طرفه 0/05>p اختلاف معنیدار آزمون آماري اختلاف بین میزان آشنایی با منابع و مجراهاي اطلاعاتی استفاده از این منابع و مجراها و میزان سواد اطلاعاتی در دانشجویان مورد بررسی را معنیدار نشان داد که.(p<0/001) نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماري و تعیین میانگینها در رابطه با اظهار نظر دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در مورد میزان سواد اطلاعاتی و استفاده از منابع اطلاعاتی نشان میدهد میانگین نمرههاي دانشجویان رشتههاي کسب شده در این دو مورد پزشکی و در دندانپزشکی پایینتر از متوسط بوده (جدول 1) و تنها دانشجویان پرستاري نمره میانگین بالاتر از متوسط را کسب نمودهاند. دانشجویان دندانپزشکی از نظر میزان آشنایی با منابع اطلاعاتی نیز نمره کمتر از متوسط کسب نموده بودند. با توجه به ضریب همبستگی پیرسون رابطه مستقیمی بین آشنایی با منابع و مجراهاي اطلاعاتی با استفاده از این منابع و مجراها وجود دارد (0/001 >p 0/827=r). یافتهها نشان میدهد که میانگین نمره دانشجویان با عملگرهاي مختلف جستجو (مانند آشنایی (and, or, 2/55±1/21 و استفاده آنها از این عملگرها 2/35±1/24 میباشد. دویست و چهارده معتقد بودند با انتخاب کلید (82/3 %) نفر از پاسخ دهندگان واژه براي جستجو اصلا آشنایی ندارند و یا آشنایی آنها کم است و 39 نفر (%15) از آنها اظهار نمودند با انتخاب کلید واژه براي جستجو در حد متوسط آشنا هستند و تنها (2/7 %) نفر از 7 دانشجویان اعتقاد داشتند با انتخاب کلید واژه کاملا آشنا هستند. میزان آشنایی دانشجویان مورد بررسی با
636 بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی... واژهنامههاي تخصصی مربوط به رشته خود کمتر و با شبکه جهانی اینترنت بیشتر از سایر موارد گزارش شد. به طوري که واژهنامههاي %85/6 دانشجویان میزان آشنایی به تخصصی رشته مربوطه را کمتر از متوسط میدانستند ولی %74/6 دانشجویان عقیده داشتند که آشنایی آنها با شبکه جهانی اینترنت بیش از حد متوسط است. جدول 2- مقایسه آشنایی با استفاده از منابع و مجراهاي اطلاعاتی در دانشجویان پسر و دختر جنسیت سواد اطلاعاتی آشنایی با منابع اطلاعات استفاده از منابع اطلاعاتی نوع آزمون: t مستقل همچنان که در جدول 2 آمده است آزمون آماري بین سواد اطلاعاتی آشنایی با منابع اطلاعاتی و استفاده از منابع اطلاعاتی در دانشجویان پسر و دختر تفاوت معنیداري نشان نداد. دویست و نه نفر P value 0/068 0/084 0/069 پسر =110) (n 2/71±0/63 2/77±0/59 2/65±0/73 دختر =150) (n 2/56±0/57 2/63±0/56 2/49±0/63 (80/4 %) از دانشجویان با شیوههاي ما خذ شناسی و ارجاعدهی اصلا آشنایی نداشتند و یا آشنایی آنها کم بود و تنها 9 نفر (%3/5) از دانشجویان اظهار داشتهاند که با روشهاي ما خذشناسی آشنایی کامل دارند و بقیه آشنایی متوسطی با این موضوع داشتند. میانگین و انحراف معیار در این مورد براي دانشجویان پزشکی دندانپزشکی و پیراپزشکی به ترتیب 1/72±0/98 1/73±0/89 و 2/75±1/09.(p<0/001) بحث 0/05>p اختلاف معنیدار بود در مطالعه حاضر بین سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشکدههاي پزشکی و دندانپزشکی (مقطع دکتراي عمومی) با دانشجویان دانشکده پرستاري (مقطع کارشناسی) تفاوت معنیداري مشاهده شد. این یافتهها با نتایج مطالعات [10] که نشان داد تفاوت Bakhtiarzadeh معنیداري بین رشتههاي مختلف تحصیلی وجود دارد همسو میباشد. دلیل این تفاوتها شاید مجبور بودن بعضی از رشتهها به استفاده از منابع اطلاعاتی غیر از کتب درسی باشد که این امر میتواند به روش تدریس اساتید یک رشته نیز بستگی داشته باشد. دانشجویانی که اساتیدشان تا کید بیشتري بر تحقیق داشته باشند بیشتر از سایر دانشجویان با جستجوي اطلاعات سروکار دارند. البته بیشتر بودن میزان حضور بر بالین بیماران و کمبود وقت آزاد را هم میتوان از جمله علل پایین بودن سواد اطلاعاتی در مورد برخی رشتهها عنوان نمود. نتایج این مطالعه با تحقیقات و همکاران Ghasemi [13] که در رابطه با وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی چهار دانشگاه فردوسی تهران شیراز و چمران انجام داده است و به این نتیجه رسیده که سواد اطلاعاتی دانشجویان پسر در مقطع دکتري بیشتر از
637 منور نادري و همکاران دانشجویان دختر میباشد مشابه است اما با یافتههاي تحقیق Zahed Babelan Ghasemi و همکارش[ 14 ] و نیز تحقیقات و همکاران [13] که میانگین سواد اطلاعاتی دانشجویان دختر را در رشته هاي علوم انسانی بیشتر از دانشجویان پسر نشان میدهد همخوانی ندارد. آنان در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که میانگین سواد اطلاعاتی دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر میباشد در حالی که در این مطالعه نتایج نشان داد سواد اطلاعاتی دانشجویان پسر بیشتر از دانشجویان دختر است اما این اختلاف از نظر آماري معنیدار نبود. شاید دلیل این اختلاف ناشی از اختلاف دانشگاههاي مورد بررسی در حیطههاي مختلف باشد و یا با توجه به این که بیشتر دانشجویان دختر این دانشگاه در خوابگاه بسر میبرند و تعداد کامپیوترهاي متصل به اینترنت در خوابگاهها کم است و محدودیت بیشتري نسبت به دانشجویان پسر در استفاده از مراکز جستجوي اطلاعات مانند کافی نتها و.. دارند با مقوله جستجوي اینترنتی کمتر مواجه میشوند و این موضوع بر سواد اطلاعاتی آنها نیز تا ثیر دارد. نتایج نشان میدهد میانگین نمره آشنایی دانشجویان با عملگرهاي مختلف جستجو (مانند or, (and, و میانگین استفاده آنها از این عملگرها پایینتر از متوسط است که این نتایج با یافتههاي دانشگاه مریلند [15] در رابطه با سواد اطلاعاتی دانشجویان خود که برآورد دانشجویان از توانمنديهاي خود را بالاتر از حد واقعی میداند در حالی که با مفاهیم اولیه آن مانند کاوش بولی (عملگرهاي جستجو) غریبهاند همخوانی دارد. در این تحقیق مشاهده شد که رابطه مستقیمی بین آشنایی با محملها و روشهاي جستجو و استفاده از این روشها در همه دانشجویان وجود دارد. دانشجویانی که آشنایی بیشتري با روشهاي جستجو داشتند بالطبع از این روشها و محملهاي جستجو استفاده بیشتري هم میکردند. یافتههاي [16] نشان میدهد افزایش سطح Seamans دانش و پایه تحصیلی در دانشگاه با افزایش سواد اطلاعاتی افراد رابطه مثبت و معنیداري دارد. در حالی که در این پژوهش به رابطه مثبت و معنیداري در این خصوص دست نیافتیم که شاید این اختلاف ناشی از این باشد که دانشجویان مقاطع بالاتر این دانشگاه بیشتر درگیر مساي ل آموزشی هستند و کمتر به بحث پژوهشی و منابع اطلاعاتی میپردازند. طبق یافتههاي این پژوهش اکثر دانشجویان قادر به استفاده صحیح از عملگرهاي جستجو نیستند و سایتهاي تخصصی رشته خود را نمیشناسند که این نتایج با نتیجه مطالعه [17] کاملا همخوانی دارد و این امر Farajpahlo ضرورت آموزش دانشجویان را با روشهاي مختلف جستجو ایجاب میکند. [17] در تحقیقی که در مورد نظرات Farajpahlo اعضاي هیا ت علمی دانشگاه شهید چمران نسبت به برنامههاي آموزشی مورد نیاز براي جستجوي اطلاعات انجام داده بود به این نتیجه رسید که نیاز به این آموزش ضرورت دارد و در مورد انواع آموزشهاي مورد نیاز اعضاي هیا ت علمی در مرحله اول نیاز به آموزش شیوه جستجو و اطلاعیابی از اینترنت و سپس نیاز به آموزش شیوه استفاده و اطلاعیابی از بانکهاي اطلاعاتی و دیسکهاي فشرده و در آخر نیاز به آموزش استفاده از منابع چاپی کتابخانه مطرح شده است. در تحقیق حاضر نیز همین نتایج استخراج شد و نیاز به آموزش سواد اطلاعاتی به عنوان یک ضرورت احساس گردید.
638 بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی... یافتههاي پژوهش حاضر نشان میدهد که بسیاري از با محملها و روشهاي جستجو با میزان استفاده از آن دانشجویان در شناسایی نیازهاي اطلاعاتی حوزه پژوهشی رابطه مستقیم وجود دارد. در ضمن بین سواد اطلاعاتی خود و اراي ه آن در قالب عبارت قابل جستجو در پایگاهها و دانشجویان دانشکده پرستاري با دانشجویان دانشکدههاي نیز شناخت انواع منابع و نظامهاي اطلاعاتی مربوط پزشکی و دندانپزشکی تفاوت معنیداري وجود دارد. در مشکلات جدي دارند که این یافتهها با آنچه که مجموع با توجه به میانگین مفهومی سواد اطلاعاتی Yaminfiroz نتیجهگیري و همکارش [18] در تحقیق خود به آن دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان پایینتر از متوسط است که این امر مستلزم برگزاري کارگاههاي آموزشی سواد اطلاعاتی جهت ارتقاي سطح آشنایی با منابع و مجراهاي اطلاعاتی و استفاده از این منابع در این دانشگاه میباشد. تشکر و قدردانی این پژوهش حاصل طرح تحقیقاتی مصو ب دانشگاه علوم رسیده است کاملا همسو میباشد. بنابر نتایج به دست آمده در این پژوهش پیشنهاد میگردد جهت ارتقاي سطح سواد اطلاعاتی دانشجویان اقدام به برگزاري کارگاههایی با هدف بالا بردن سواد رایانهاي و سواد کتابخانهاي دانشجویان و ترویج فرهنگ پژوهش محوري گردد و امکانات کتابخانهاي و رایانهاي در نویسندگان مراتب بدین وسیله پزشکی رفسنجان میباشد. دانشگاه افزایش یابد. همانطور که در نتایج تحقیق آمده است بین آشنایی References سپاس خود را از معاونت پژوهشی و دانشجویان این دانشگاه که در انجام این پژوهش ایشان را یاري نمودهاند اعلام میدارند. [1] Jonson AM, Jent S, Reynold L. Library instruction & information litercy: A literature reviw. J Reference Serv Rev 2008; 35(4): 584-640. [2] Aziai F. Office of educational research national institute on postsecondary education, libraries, and lifelong learning. Nama 2006; 4(5): 1-5. [Farsi] [3] Dugan RE, Hernon P. Outcomes assessment: Not synonymous with inputs and outputs. 2002; 28. [4] Darvarpanah MR, Seyamak M, Ghasemi AH. Validity of information literacy of Students.1 st ed. Tehran, Dabezesh. 2007; pp: 8-9. [Farsi] [5] Flaspohler MR. Information literacy program assessment: One small collage takes the big
639 منور نادري و همکاران plung. Journal of Reference Services Review 2006, 31 (2): 129-40. [6] Christine U, Rhian T, Sian S, Roger F, Alison Y, Ray L, et al. Student use of electronic information services in further education. International Journal of Information Management 2005; 25(4):347-62. [7] Seyamiyan H, Hoseini S, Ghorbani F. Survey Information Seeking Behavior & information literacy of medical records students of university medical sciences in Mazandaran. Nama 2007; 7(2): 1-5. [Farsi] [8] Wema E, Hepworth M. An evaluation of an information literacy training initiative at the University of Dar es Salaam. Journal of information literacy (2007); 1(1):1-12 [9] Davarpanah M, Seiamak M. Construction and validation of information literacy questionnaire based and actual undergraduate. J Library and Information Sci 2009; 12(1): 119-46. [10] Bakhtiarzadeh A, Survey information literacy [12] Alinejad M, Sarmadi MR, Zandi B, Shabiri SM. Level of Information Literacy and Its Role in E-Learning of University Students. Research on Information Scienc & Public Libraries 2011; 17(65): 337-71. [Farsi] [13] Ghasemi AH, Dayani MH, Davarpanah MR, Shabani Varaki B. To find Standard ways for information literacy's ability (ICRL) for Iran universities society. Training and Psychology studies- Library and information Sciences 2007; 8(3): 75-98. [14] Zahed Babelan A, Rajabi S. Survey information literacy of Students. Journal of Technology of Education 2011; 5 (4): 309-16. [Farsi] [15] UMBC. information litercy survey-2003 executive summary, UMBC information literacy task force & AOK library and gallery. 2004; 5-6. [16] Seamans NH. Student perceptions of information literacy: insights for librarians. Ref Serv Rev 2002; 30(2):112-23. of Alzahra University. Master Science of [17] Farajpahlo AH. The Attitudes of Faculty Members Library and information Sciences' Thesis, of Ahvaz University Shahid Chamran toward Tehran, Iran University of Medical Sciences, 2002; p: 29. [Farsi] [11] Sefori V. Survey information literacy of Senior B.S. Students of Razi University of Kermanshah Shamseh: Electronic Journal of Organization of libraries, museums and documents center of Astan Guds Razavi, 2009; Training Program for information search. Mashhad, Organization of libraries, museums and documents center of Astan Guds Razavi, 2004; p: 247. [Farsi] [18] Yaminfiroz M, Darvarpanah MR. Survey information literacy of the Academic Staff of Ferdowsi University of Mashhad of internet. Library Inform Sci 2004; 7(2): 45-64. [Farsi] 1(3): 1-18. [Farsi]
640 بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی... Evaluation of the Information Literacy of the Students at Rafsanjan University of Medical Sciences in Year 2010 M. Naderi 1, E. Shahrabadi 2, M. Rezaeian 3, M. Hadavi 4 Received: 07/09/2011 Sent for Revision: 29/12/2011 Received Revised Manuscript: 11/05/2013 Accepted: 02/05/2013 Background and Objective: Today, the range of information and knowledge and the speed of production of science has increased dramatically. Using these information in the universities requires that the students become aware of the existing information sites. Although, these days internet as the biggest source of information is accessible, specific methods and also relative strategies are required for its application. Therefore, the aim of the present investigation was to evaluate the information literacy of the students of Rafsanjan University of Medical Science (RUMS) during 2010. Materials and Methods: This cross-sectional study was performed on 260 university students of RUMS. The data was collected by a questionnaire based on a Likert scale of five points (never=1, very low= 2, low=3, moderate=4, high=5). Data were analyzed using t-test, Pearson's correlation coefficient and one-way ANOVA. Results: Mean and standard deviation of students' familiarity with information resources were calculated as 2.70±0.58, the amount of resources 2.56±0.68 and the degree of information literacy to 2.62±0.60 (of 5 scores). The results showed that there is a significant difference (p<0.001) among nursing students' information literacy rates (2.84±0.59) with the college of medicine (2.42±0.47) and dentistry (2.36±0.60). Conclusion: Results of the present study indicated that the information literacy of the students was less than average. Necessary education in information literacy could improve this situation. Results of our study also indicate that currently the students are dissatisfied with the presentation of this skill at the university level. Key words: Information Literacy, Students, Rafsanjan University of Medical Sciences Funding: This research was funded by Rafsanjan University of Medical Sciences. Conflict of Interest: None declared. Ethical approval: The Ethics Committee of Rafsanjan University of Medical Sciences approved the study. How to cite this article: Naderi M, Shahrabadi E, Rezaeian M, Hadavi M. Evaluation of the Information Literacy of the Students at Rafsanjan University of Medical Sciences in Year 2010. J Rafsanjan Univ Med Sci 2013; 12(8): 631-40. [Farsi] 1- BSc of Library and Information Sciences, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran Corresponding Author, Tel: (0391) 8220086, Fax: (0391) 8220071, E-mail: naderi124@yahoo.com 2- BSc of Medical Records, Information distribution, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran 3- Prof., Dept. of Social Medicine, Faculty of Medicine, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran 4- Academic Member, Dept. of Anesthesiology, Faculty of Nursing and Midwifery, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran